
Kıbrıs’ın özgür ve işgal altındaki bölgeleri arasında bugüne kadar dokuz geçiş noktası hizmet veriyor. Yeni geçiş noktalarının açılması tartışmaları ve dün Cumhurbaşkanı Nikos Christodoulides ile Kıbrıs Türk toplumu lideri Ersin Tatar’ın, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Colin Stewart’ın ara bölgedeki ikametgâhında gerçekleştirdikleri görüşme vesilesiyle, Kıbrıs Haber Ajansı (KHA) geçiş noktalarının açılışının kronolojik incelemesini, veriler ve sayısal referansların ışığında takipçileriyle paylaşıyor.
İlk açılan geçiş noktası, dönemin Kıbrıs Türk toplumu lideri Rauf Denktaş tarafından 23 Nisan 2003’te tek taraflı olarak açılan Ledra Palas geçiş noktasıydı. Bu gelişme, Kıbrıs’ın AB’ye katılımından bir yıl önce ve Annan Planı’nın yeni bir versiyonunun gündemde olduğu, sonunda 24 Nisan 2004’te ayrı referandumlara gidildiği bir dönemde gerçekleşti.
Bu geçiş noktasının açılması Kıbrıs Rum tarafını hazırlıksız yakalamıştı. Dönemin verilerine göre, 23 Nisan 2003 sabahı açılışından 27 Nisan’da Pergamos geçiş noktasının açılışına kadar geçen sürede, toplam 2.926 Kıbrıslı Türk özgür bölgelere girerken, 1.752 Kıbrıslı Rum işgal altındaki bölgelere geçiş yaptı.
2.523 Kıbrıslı Türk Ledra Palas geçiş noktasından, 403’ü ise Pergamos’tan geçiş yaptı. Toplamda 2.889 kişi işgal altındaki bölgelere geri döndü.
Kıbrıslı Rumlar açısından ise, toplam 1.752 kişi işgal altındaki bölgelere geçti. Bunların 1.256’sı Ledra Palas geçiş noktasını, 506’sı ise Pergamos geçiş noktasını kullandı. Sonuç olarak, 1.674 Kıbrıslı Rum özgür bölgelere geri döndü.
24 Nisan gazeteleri
Kıbrıs Türk tarafının serbest dolaşıma ilişkin kısıtlamaları kısmen kaldıracağını açıklamasının ardından, Kıbrıslı Rumların ve Türklerin işgal altındaki bölgeden geçişi, beklendiği gibi ertesi gün tüm Kıbrıs gazetelerinin ilgi odağı oldu. “Alithia” gazetesi haberini “Yeniden Birleşmenin Temelleri Atılıyor” başlığıyla verirken, “Politis” “Büyük Çarşamba” başlığını kullandı. “Mahi” “Denktaş’a Desteğe Hayır” başlığını atarken, “Simerini” “Evlerimize Pasaportla” manşetini kullandı. “Fileleftheros” “Şimdi Denktaş Vize de İstiyor” başlığını kullanırken, “Haravgi” “Çözüm Aranıyor” yazdı. İngilizce yayımlanan “Cyprus Mail” ise 29 yıl sonra ilk kez Kıbrıslı Rumların ve Türklerin Yeşil Hattı geçtiğini bildirdi.
Astromeritis ve Pergamos barikatlarının açılması
Dört gün sonra, 27 Nisan 2003’te, Astromeritis ve Pergamos barikatları açıldı. Açılış, Paskalya ile aynı zamana denk geldi. Dönemin verilerine göre Paskalya’nın ertesi günü sabah 09.30’a kadar Pergamos’tan işgal altındaki bölgeye toplam 2.052 kişi ve 565 Kıbrıs’a kayıtlı araç geçiş yaptı.
Pergamos’tan çoğunlukla Larnaka, Dikelya ve Pyla/Pile’den Kıbrıs kayıtlı araçlar geçti. Astromeritis’te de yoğun bir hareketlilik gözlemlendi.
Bir aydan kısa bir süre içinde, daha spesifik olarak 19 Mayıs 2003’te, araç geçişi için Agios Dometios barikatı da açılacaktı. İçişleri Bakanlığının o zamanki verilerine göre, mayıs ayının başına kadar ve barikatlar bir aydan kısa bir süre açıkken, 20 bin Kıbrıslı Türk’ün doğum belgesi, kimlik kartı ve pasaport çıkarmak için Kaza İdarelerine başvurdu.
Polis verilerine göre, 19 Mayıs 2003 gece yarısına kadar toplam 9.238 Kıbrıslı Türk işgal altındaki bölgelerden özgür bölgelere girmiş ve 3.100 Kıbrıslı Rum işgal altındaki bölgelere geçti.
Özellikle, 4.421 Kıbrıslı Türk Ledra Palas barikatından, 1.499’u Pergamos barikatından, 521’i Strovilia barikatından ve 2.797’si Agios Dometios barikatından özgür bölgelere geçiş yaptı.
Kıbrıslı Rumlara gelince, 244 kişi Ledra Palas barikatından, 568’i Pergamos barikatından, 501’i Strovilia barikatından ve 1.787’si Agios Dometios barikatından işgal altındaki bölgelere geçti.
Yeşil Hat Tüzüğü
29 Nisan 2004 tarihli ve 1 Mayıs 2004’te yürürlüğe giren Yeşil Hat Tüzüğü olarak bilinen Konsey Tüzüğü (EC), kişilerin, malların ve hizmetlerin hat boyunca dolaşımına ilişkin topluluk mevzuatı hükümlerinin uygulanma koşullarını belirliyor.
Astromeritis açılıyor
Tassos Papadopoulos’un Cumhurbaşkanlığı döneminde açılan beşinci geçiş noktası, bölgede yürütülen yol çalışmalarının tamamlanmasının ardından 30 Mart 2006’da Astromeritis-Zodya barikatıydı. Barikatın 24 saat esasına göre çalışacağı açıklandı ve yol çalışmaları AB tarafından finanse edildi ve yönetimi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yapıldı.
Ledra Caddesi ve Limnitis Barikatı
Yaya trafiğine açık olan Ledra Caddesi (Uzunyol, Lokmacı) barikatı, Demetris Christofias Hükûmeti döneminde 3 Nisan 2008’de açıldı. Ledra Caddesi 1963’ten beri kapalıydı.
Açılış için, Ledra ve Kykkos caddelerinin kesiştiği noktada, Cumhurbaşkanlığı Komiseri Yorgos Iacovou, Kıbrıslı Türk liderin danışmanı Özdil Nami, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Elizabeth Spehar, Lefkoşa Belediye Başkanı Eleni Mavrou, işgal altındaki Lefkoşa “belediye başkanı” Cemal Bulutoğluları, Avrupa Komisyonu Temsilcisi Jan Truszczynski ve yabancı ülke büyükelçilerinin katılımıyla sembolik bir tören düzenlendi.
2010 yılının ekim ayında, Limnitis’teki barikat açılarak, sahil beldesi Kato Pyrgos sakinlerinin başkent Lefkoşa ile yeniden bağlantı kurması sağlandı (14 Ekim 2010).
Açılış törenine, Cumhurbaşkanı Demetris Christofias ve Kıbrıs Türk toplumu lideri Derviş Eroğlu katıldılar. AB’nin Genişlemeden ve Avrupa Komşuluk Politikasından sorumlu Komiseri Stefan Füle, ABD Büyükelçisi Frank Urbancic, UNDP Bölge Ofisi Direktör Yardımcısı ve BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer da o sırada selamlama konuşmaları gerçekleştirdiler.
Sekiz yıl sonra, Kasım 2018’de, Mağusa’ya erişimi kolaylaştıran Derinya’da ve ayrıca Lefke’de barikatlar açıldı.
Derinya’nın açılışından bir gün sonra, veriler özgür bölgelerden işgal altındaki bölgelere yaklaşık bin kişinin yaya olarak ve yaklaşık 500 araba ve çok sayıda bisikletçinin geçtiğini gösterdi.
COVID nedeniyle barikatların kapanması
Yeşil Hat boyunca uzanan geçiş noktaları, 2020’deki koronavirüs pandemisi sırasında 2003’ten bu yana ilk kez kapatıldı.
Hükûmetin kararı başlangıçta Ledra Caddesi, Astromeritis, Derinya ve Lefke’deki barikatları etkiledi ve devamında diğer barikatlar da kapatıldı. Barikatlar, adada hâlâ yürürlükte olan pandemi önlemleri arasında, Haziran 2021’de yeni koşullar altında yeniden açıldı.
Bugünkü öneriler
Cumhurbaşkanı Christodoulides’in pazartesi günü Kıbrıs Türk toplumu lideri Ersin Tatar ile yaptığı görüşmede sunduğu sekiz maddelik öneri, son bilgilere göre, Piroi-Athienou, Mia Milia, Kokkina’daki barikatları ve Louroujina’dan bir geçişi içeriyor.
Kıbrıs Türk tarafı, Mia Milia’da bir barikat açma konusundaki tutumuna atıfta bulunurken, Louroujina dün ilk kez masaya yatırıldı. (KHA)