Aziz Şah – Kıbrıs’ımızın sembolü muflondur, eşek değil.
Kayaların üzerinde, uçurumların ağzında dimdik duran muflon…
Yakışıklı ve zarif muflondur Kıbrıs’ın sembolü.
Yol kenarlarında havuç vermeniz için bekleyen masum ve mahzun Karpaz eşeği değildir Kıbrıs’ın sembolü.
1974 istilasından önce de Karpaz eşeği diye bir şey yoktu…
Benim yaşım tutmaz, yaşı tutanlara hep sordum:
-1974’ten önce Karpaz’da yabani eşekler var mıydı, diye…
Hep aynı cevabı aldım: Onlar 1974’te evlerinden kovulan insanların hayvanlarıdır.
1974’ten önce Karpaz’da salma yabani eşek yoktu. Bugün ‘‘KKTC’’nin turizm reklamlarında dekor olarak kullanılan ‘‘Karpaz eşeği’’ 1974 istilasının bir sonucudur.
1974 istilasından sonra en çok Karpazlılar direndi evlerini terk etmemek için. Yaklaşık 20.000 kişi yaşıyordu Karpaz köylerinde…
Belki coğrafyanın zorluğundan belki de Atilla Hattı’na uzaklığından dolayı ‘kaçmaları’ da kolay değildi.
Uluslararası Kızıl Haç Komitesi temsilcisi Zuger ile BM Mülteci Yüksek Komiserliği temsilcisi Kelly’nin, 7 Şubat 1975’te Denktaş, Klerides ve BM temsilcisi Weckmann-Munoz’un katıldığı toplantıda söylediği şudur:
-Rumlar evlerinde yaşadıkları sürece güneye gitmeyi düşünmediler ama evlerinden alınıp okul binalarında alıkonulunca ve evlerine geri dönmeleri engellenince büyük bir moral çöküntüsü içerisinde güneye gitmek ‘istediler’…
10 Temmuz 1976 tarihli Avrupa Komisyonu İnsan Hakları Raporu:
-‘‘Yerlerde yatıyor, etraflarında olup biten hiçbir şey ile ilgilenmiyorlardı. Tek istedikleri şey ağlamaktı’’…
BM’nin 9 Haziran 1975 tarihli raporuna göre 182.000 Rum Kıbrıs’ta mülteci durumuna düşmüş, 20.000 Rum ise çoğunlukla Karpaz’da olmak üzere kuzeyde kalmıştı.
1976 Ocak’ında adanın kuzeyinde 8.840 Rum, otuz altı ayrı bölgede yaşıyordu. Karpaz’da yaşayan 7.900 kişi ile Girne-Bellapais’te yaşayan 920 kişinin kovulması için özel çaba harcanıyordu…
1975 Haziran’ından 1976 Ocak’ına 20.000 kişi 8.840 kişiye düşürüldü. Kasım 1981’de 1.076’ya düşen yerli Rum sayısı 2012’de 347’ye, günümüzde de 300 civarına inmiştir…
Bu rakamlar, hâlâ günümüzde teknik olarak geçerli olan Üçüncü Viyana Anlaşması’nın hiç uygulanmadığını söyler bize!
Denktaş ile Klerides’in 1975’te 31 Temmuz-2 Ağustos arasında Viyana’da yaptıkları görüşmeler sonucunda Rum ailelerin birleştirilmesi ve bazı Rumların kuzeye dönüşü konusunda bir anlaşmaya varıldı.
Kıbrıs tarihinde altına imza konup hiçbir suretle uyulmayan anlaşmalardan en önemlisidir ÜÇÜNCÜ VİYANA ANLAŞMASI.
Anlaşmada, ‘‘Öncelik ailelerin birleştirilmesine verilecek, bu da, şimdi güneyde yaşayan bazı Kıbrıslı Rumların kuzeye gitmelerini de kapsayacak’’ deniyordu.
Anlaşmaya göre, harekâttan sonra güneyde kalan Kıbrıslı Türkler, İSTEDİKLERİ TAKDİRDE kuzeye geçebilecekler. Kuzeyden kovulan Rumlar Karpaz’a gidebilecekler. Aileleri Karpaz’da olan Rumlar GÜNEYEDEN KUZEYE Karpaz’a gidebilecekler. Rumların bir bölümü güneyden kuzeye transfer olabilecekti bu anlaşmanın sonucunda…
Karpaz’da 7.900 ve Girne-Bellapais’te 920 Rumun yaşadığı sırada sistematik göçe zorlama haberleri üzerine ABD Büyükelçisi William Crawford Denktaş ile Bellapais’te görüşür:
-‘‘Girne bölgesinde yaşayan Kıbrıslı Rumların kovulması için askeri bir karar alındığı gibi bir sonuca vardık’’ der ABD’li diplomat Denktaş’a… Denktaş başını sallayarak onaylar Bay Crawford’u.
Büyükelçi sıranın Karpaz’a gelip gelmeyeceğini sorduğunda ise, ‘‘Evet, gelecek… Askerin kararı bu yöndedir’’ der Denktaş.
İşte bugün ‘‘Karpaz eşeği’’ diye bildiğimiz, yol kenarlarında havuç, marul ve su götürmenizi bekleyen masum ve mahzun hayvanlar kendi evlerinden, topraklarından ve anılarından kovulan Kıbrıslıların evcil eşeklerinin vahşi torunlarıdır…
Türkiye’den taşınarak bölgeye yerleştirilen işgalci nüfus bir dönem bu eşeklerin öldürülmesini gündeme getirdi, öldürdüler de… Bir ara da bu eşeklerin İsrail’e satılmasını önerdi işgal rejiminin kukla ‘maliye bakanları’ndan biri. Herhalde 13’üncü maaşı ödeyecekti eşeklerden gelecek parayla…
Kıbrıs haritasının başında Clinton ile Demirel’in bir fotoğrafı vardır. Demirel elinde sopayla bugün Karpaz’da inşasına başlanan deniz üssünün olduğu noktayı işaret eder. Karpaz’ın yerlilerini kovdunuz, sıra eşeklerini kovmakta…
(30 Kasım 2022 tarihinde Avrupa gazetesinde yayınlanmıştır)
